Dữ liệu y khoa

Đừng hoang mang khi bị hoại tử xương hậu Covid-19

  • Tác giả : Thúy Nga
TPHCM ghi nhận nhiều bệnh nhân bị hoại tử xương sọ, xương hàm bất thường sau mắc Covid-19, trong đó 2 người đã tử vong.

Hoại tử xương là một biến chứng nguy hiểm sau mắc Covid-19 nhưng người dân chớ hoang mang, cần theo dõi sát sức khỏe để phát hiện và điều trị kịp thời.

Tất cả các xương đều có thể bị hoại tử

Gần đây, một số bệnh viện tại TPHCM tiếp nhận nhiều bệnh nhân bị hoại tử xương hàm bất thường, trong đó có một số ca tử vong. PGS.TS Trần Minh Trường, Phó Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng Việt Nam, nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy TPHCM cho biết, 2 tháng qua, Bệnh viện Chợ Rẫy TPHCM đã tiếp nhận 11 trường hợp có những biểu hiện hoại tử xương bất thường rất nặng, trong đó có 2 ca tử vong.

Còn tại Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương TPHCM từ tháng 2 đến nay, Khoa Phẫu thuật hàm mặt, tiếp nhận tổng cộng 16 trường hợp hoại tử xương hàm trên.

Đáng chú ý, tất cả trường hợp trên đều từng bị nhiễm Covid-19 vài tháng trước, không có tiền sử bệnh tai mũi họng, răng hàm mặt. Tuy nhiên, các chuyên gia đều khẳng định hiện chưa có bằng chứng nào để chứng minh những ca bệnh nay do Covid-19 gây ra mà chỉ mới là suy đoán ban đầu, dựa trên các yếu tố lâm sàng, còn kết quả cuối cùng đang được "giải mã".

hoai-tu-xuong1.jpg
3 nữ bệnh nhân mắc viêm hoại tử nặng xương vùng sọ - mặt, viêm xoang trên bệnh nhân hậu Covid-19 được diều trị tại BV Chợ Rẫy

PGS.TS Trần Minh Trường cho biết thêm, từ tháng 5/2021 - 5/2022, thế giới có khoảng 80 bài báo cáo ở Ấn Độ, Trung Quốc, châu Âu, Mỹ... về tình trạng các ca giống hệt như những bệnh nhân trên, được cho có liên quan đến Covid-19 (thể Delta).

TS Nguyễn Hồng Vũ, Viện Nghiên cứu City of Hope, California, USA cho biết, dựa trên các tài liệu khoa học nghiên cứu về Covid-19 thì đây là một trong những các hội chứng hậu Covid-19 hiếm gặp. Hiện tượng này không chỉ xảy ra ở xương trên mặt mà còn được ghi nhận xảy ra ở những loại xương lớn khác trên cơ thể như xương hông, đầu gối, vai, xương cùng và cột sống...

Trong bối cảnh các ca bệnh tăng, Giám đốc Sở Y tế TPHCM Tăng Chí Thượng cho biết sẽ lập hội đồng chuyên môn với khoảng 20 - 30 chuyên gia. Bộ Y tế cũng yêu cầu các bệnh viện liên quan báo cáo về tình hình người bệnh hoại tử xương hàm sau khi nhiễm Covid-19. Đồng thời, thành lập Hội đồng chuyên môn để xem xét, xác định nguyên nhân gây bệnh.

Bệnh cốt tủy viêm xương hay do Covid-19?

Tại Hà Nội, các bệnh viện chuyên khoa chưa ghi nhận bệnh nhân bị hoại tử xương hàm bất thường sau mắc Covid-19. PGS.TS Trần Cao Bính, Giám đốc Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương cho biết, bệnh viện chưa gặp bệnh nhân nào bị hoại tử xương sau mắc Covid-19. Tình trạng hoại tử xương hàm mặt có thể gặp ở bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch, dùng corticoid thời gian dài… khi nhiễm vi khuẩn, nấm có thể dẫn đến viêm xương, gây hoại tử.

“Trước đây, khi chưa có thuốc tốt, bệnh nhân đến viện muộn, tình trạng này gặp khá nhiều xong hiện nay rất ít gặp. Tuy nhiên, có một điều cần lưu ý là bệnh Covid-19 cũng có thể gây suy giảm miễn dịch”, PGS.TS Trần Cao Bính nói.

hoai-tu-xuong-2.jpeg

TS.BS Nguyễn Trung Cấp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TƯ cho rằng, trường hợp bệnh nhân được mô tả tại TPHCM là tình trạng nhiễm khuẩn, nhiễm nấm cơ hội. “Cho đến nay, trên thế giới cũng chưa nghiên cứu được đầy đủ có phải do Covid-19 hay không. Tất cả hiện mới chỉ là giả thiết”, TS.BS Nguyễn Trung Cấp chia sẻ.

TS.BS Nguyễn Trung Cấp phân tích, về lý thuyết, bệnh Covid-19 gây rối loạn miễn dịch của cơ thể. Với bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch nặng, sau khi mắc Covid-19, họ có thể nhiễm vi khuẩn hoặc nấm cơ hội, dẫn đến tình trạng sức khỏe diễn biến nặng hơn. Đặc biệt, tắc mạch sau mắc Covid-19 gây hoại tử xương cũng là giả thiết đáng lưu tâm. Vì vậy, vẫn phải tiếp tục nghiên cứu sâu hơn nữa thì mới có thể hiểu được mối liên quan giữa việc mắc Covid-19 với những bệnh lý này.

ThS.BS Nguyễn Quang Tú, Phó khoa Mũi xoang, Bệnh viện Tai Mũi Họng TPHCM cho biết, bị hoại tử xương vì bệnh cốt tủy viêm xương. Cốt tủy viêm xương có liên quan đến nhiều bệnh lý nền như đái tháo đường không được điều trị sớm, bệnh lý suy giảm miễn dịch (chạy thận nhân tạo, ung thư, HIV...), biểu hiện bằng một tình trạng viêm nhiễm vùng mũi họng. Những vùng nào có máu nuôi hoặc tủy xương nhiều (như xương hàm trên, xương vùng nội sọ, sát sọ, xương thái dương) đều có thể bị cốt tủy viêm xương, dẫn đến hoại tử nặng và phải mổ.

Theo ThS.BS Nguyễn Quang Tú, bản chất của cốt tủy viêm xương là viêm nhiễm, nhiễm trùng vào đường máu, hủy xương xâm lấn tủy, nhưng có biểu hiện bên ngoài giống như viêm mũi, viêm răng, viêm xoang… Do đó, để kiểm tra, các bác sĩ sẽ cho bệnh nhân chụp phim, CT-scan để xác định có hình ảnh hủy xương không, việc hủy xương có liên quan đến ung thư hay không.

Cốt tủy viêm xương không thể diễn tiến ngay mà sẽ âm ỉ kéo dài. Bệnh nhân có thể uống thuốc thấy bớt, nên bỏ qua không đi kiểm tra. Điều đặc biệt nguy hiểm là những trường hợp này dễ bị nhầm lẫn trong chẩn đoán ban đầu, khiến bệnh nhân không được điều trị tận gốc.

TS.BS Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy TPHCM phân tích, nguyên nhân gây hoại tử xương khá nhiều. Người bệnh có thể bị bệnh lý mạch máu gây giảm máu nuôi. Với tác nhân bên ngoài, có thể do yếu tố hóa học, vi sinh vật tấn công gây viêm nhiễm. Hậu quả là xương bị chết.

Theo TS.BS Lê Quốc Hùng, thực tế, môi trường xung quanh luôn có nhiều loại vi sinh vật, nếu cơ thể suy giảm miễn dịch sẽ dễ dàng bị tấn công. Người mắc bệnh lý nền hay nhiễm Covid-19 đều bị rối loạn miễn dịch. “Cơ thể người nhiễm Covid-19 suy giảm miễn dịch kéo dài, chồng lên cơ thể có sẵn bệnh nền như tiểu đường, dẫn đến khả năng bị nhiễm nấm cao hơn và nấm phát triển trong cơ thể nhiều hơn”, TS.BS Lê Quốc Hùng phân tích.

BS Nguyễn Văn Tuấn, Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương TPHCM cho hay, y văn thế giới đã ghi nhận nhiều trường hợp tương tự. Theo đó, có 4 yếu tố nguy cơ gây viêm hoại tử xương hàm mặt, xương sọ sau Covid-19. Thứ nhất, có thể do virus SARS-CoV-2 bám vào thụ thể ACE-2, tập trung nhiều ở niêm mạc mũi, miệng; làm tắc vi mạch máu nuôi xương hàm trên. Thứ hai, do việc sử dụng corticoid. Thứ ba, bệnh nhân bị nhiễm trùng cơ hội do vi khuẩn, vi nấm. Thứ tư, người có bệnh nền đặc biệt là tiểu đường.

Chớ hoang mang, không cần tự chụp CT, MRI

Các chuyên gia cho biết, hoại tử xương là bệnh lý rất nguy hiểm. Hai bệnh nhân đầu tiên vào Bệnh viện Chợ Rẫy TPHCM và được các bác sĩ mổ xoang xong, bệnh nhân khỏe hơn nhưng hình ảnh phim chụp ghi nhận tình trạng hoại tử xương bất thường. Bác sĩ đề nghị mổ tiếp, bệnh nhân cảm thấy sức khỏe bình thường nên không đồng ý. Sau đó, bệnh nhân suy đa tạng rất nhanh, bác sĩ cố gắng cứu chữa nhưng không thành công.

hoai-tu-xuong-so.jpg
Bệnh nhân bị hoại tử xương sọ.

Trong số những bệnh nhân tại TPHCM, có trường hợp bệnh nhân nhiễm nấm xoang và nấm trở nên xâm lấn làm hủy xương, sau khi nhổ răng bệnh nhân bị mù mắt. Một nữ bệnh nhân khác ngụ tại Kiên Giang bị hoại tử xương vòm miệng, trong lúc mổ bác sĩ phải loại bỏ xương chết, nhổ bỏ hầu hết răng.

Theo BS Nguyễn Văn Tuấn, phần xương bị hoại tử nếu không được loại bỏ, phẫu thuật lấy ra ngoài sẽ trở thành ổ khu trú của vi khuẩn, có thể dẫn đến sốc nhiễm trùng, nhiễm trùng máu nguy hiểm tính mạng. Bệnh phát hiện sớm, xử trí kịp thời có thể ngăn ngừa được tiến triển hoại tử xương, song nếu để hoại tử lan rộng đến sàn sọ, mức độ nguy hiểm gia tăng. Những bệnh nhân hoại tử xương sọ, tình trạng viêm nhiễm nếu thông thương vào não sẽ viêm màng não, áp xe não, dẫn đến tử vong…

Dù hoại tử xương là biến chứng hậu Covid-19 nguy hiểm nhưng tỷ lệ xảy ra rất thấp, chỉ 0.09% (tại Ai Cập 140 nghìn ca mắc Covid-19 chỉ 12 ca phát hiện hoại tử xương hàm trong 8 tháng, còn tại Việt Nam trên 10,7 triệu ca mắc Covid-19 nhưng đến nay chỉ ghi nhận 17 ca. Vì thế, người dân không nên quá lo lắng, không cần tự đi chụp MRI, CT để kiểm tra, mà cần lắng nghe cơ thể mình.

Nếu sau mắc Covid-19 có dấu hiệu đau dai dẳng ở các xương lớn, đột ngột không thể ngồi bắt chéo chân, thay đổi dáng đi (khập khiễng), đặc biệt là ở những người từng là F0 nặng và sử dụng thuốc có thành phần corticoid điều trị trong thời gian dài thì nên đi khám để được can thiệp sớm.

Tình trạng cốt tủy viêm xương sọ mặt, xương hàm được biểu hiện ở việc sưng đau vùng má, chảy mủ hôi, giống dấu hiệu của viêm xoang do răng nên dễ chẩn đoán nhầm. Bệnh nhân còn có dấu hiệu lâm sàng là sưng viêm mi mắt, sưng vùng sọ trán, hoại tử hốc mũi lan trên nền sọ, đau đầu, nghẹt mũi, sưng mặt… Vì vậy, người sau khi mắc Covid-19 từ 6 - 8 tháng nếu có tình trạng nhức đầu, viêm xoang được khuyến cáo nên được chụp CT-scan não để kịp thời phát hiện bệnh, xử lý viêm nhiễm sớm. Nếu để hình thành ổ áp-xe, hoại tử ăn vào não thì hậu quả rất nặng .

Thúy Nga